Cái vòng luẩn quẩn “muốn xin việc phải có kinh nghiệm, muốn có kinh nghiệm phải có việc” chắc ai học IT cũng gặp. Để có việc làm lập trình, đặc biệt là các vị trí yêu cầu ít nhất 3 năm kinh nghiệm trước khi ra trường, bạn cần một lộ trình học tập và tích lũy kinh nghiệm thực tế một cách bài bản. Vậy làm thế nào để tích lũy đủ kinh nghiệm thực chiến khi còn là sinh viên. Dưới đây là hướng đi cụ thể giúp bạn vừa học, vừa “thực chiến”, vừa gom đủ hành trang để tự tin apply khi ra trường.
1. Hiểu yêu cầu “3 năm kinh nghiệm”
“3 năm kinh nghiệm” ở đây không có nghĩa là bạn phải có việc làm full-time ngay từ năm nhất hay ngồi gõ code 8 tiếng/ngày. Nhà tuyển dụng muốn nhìn thấy khả năng làm việc thực tế của bạn thông qua các dự án, các sử dụng công cụ làm việc hay cách làm việc.
Những kinh nghiệm đó có thể đến từ
- Làm dự án cá nhân/nhóm trong trường.
- Thực tập (internship) tại công ty.
- Làm việc bán thời gian (part-time) hoặc freelance.
- Tham gia các dự án mã nguồn mở (open source) hoặc hackathon.
Mục tiêu: Trước khi tốt nghiệp, bạn cần chuẩn bị một portfolio chỉn chu gồm các dự án, sản phẩm đã thực hiện cùng kỹ năng thực chiến để thuyết phục nhà tuyển rằng bạn đã có đủ “3 năm kinh nghiệm”.
2. Lộ trình học tập và tích lũy kinh nghiệm
Để tích lũy được cái gọi là “3 năm kinh nghiệm” trước khi tốt nghiệp, bạn không cần phải chạy đua bằng cách thức trắng đêm gõ code. Thay vào đó, hãy xem quãng đời sinh viên là hành trình “cày level” như trong game. Cứ bám sát theo lộ trình học dưới đây thì bạn hoàn toàn tự tin chinh phục mọi cơ hội việc làm ngay khi ra trường
Dưới đây là lộ trình chi tiết trong khoảng 3-4 năm (thời gian đại học):
2.1. Năm 1: Xây dựng nền tảng
Ở năm 1, bạn cần nắm chắc các khái niệm lập trình cơ bản và bắt đầu làm quen với tư duy giải quyết vấn đề bằng cách thực hành code.
Học lý thuyết cơ bản:
- Ngôn ngữ lập trình
Bạn cần chọn một ngôn ngữ phổ biến để bắt đầu, ví dụ:
- Python: Dễ học, ứng dụng rộng (web, AI, dữ liệu).
- JavaScript: Phù hợp cho phát triển web (front-end/back-end).
- Java/C#: Phổ biến trong doanh nghiệp, ứng dụng lớn.
- C/C++: Tốt cho hệ thống, game, hoặc các công ty yêu cầu nền tảng mạnh.
- Cấu trúc dữ liệu và giải thuật (Data Structures & Algorithms – DSA)
Bạn cần nắm rõ các cấu trúc như mảng, danh sách liên kết, cây, đồ thị, và các thuật toán cơ bản (sắp xếp, tìm kiếm).
Tài liệu gợi ý:
- Sách: “Introduction to Algorithms” (Cormen).
- Khóa học: Coursera, Udemy, hoặc freeCodeCamp (miễn phí).
Thực hành
- Làm bài tập trên các nền tảng như LeetCode, HackerRank, Codeforces.
- Làm những project nhỏ nhưng có sản phẩm chạy được, ví dụ: máy tính bỏ túi mini, game console như cờ caro, quản lý danh bạ đơn giản. Không quan trọng bạn phải làm project phức tạp nhưng đây là bước giúp bạn rèn thói quen “học đi đôi với hành”.
Kỹ năng mềm
- Học tiếng Anh (rất quan trọng): Bạn nên đọc tài liệu, xem video lập trình bằng tiếng Anh (YouTube, như freeCodeCamp, TheNetNinja).
- Làm quen với Git (GitHub/GitLab): Hãy học cách quản lý mã nguồn, tạo hồ sơ cá nhân. Đây vừa là kỹ năng bắt buộc, vừa giúp bạn xây dựng profile cá nhân “ngầu” ngay từ năm nhất.
2.2. Năm 2: Chuyên sâu và làm dự án thực tế
Đây là giai đoạn bạn cần bước ra khỏi “vùng an toàn” của mình để học chuyên sâu, làm dự án thực tiễn.
Chọn hướng đi:
Bạn không thể ôm đồm học hết mọi thứ nhưng bạn có thể chọn một nhánh mà mình thích nhất:
- Web Development:
- Front-end: HTML, CSS, JavaScript, React/Vue/Angular → nơi tạo ra những giao diện lung linh người dùng chạm vào.
- Back-end: Node.js, Django, Spring Boot, PHP → phần “hậu trường” xử lý logic, dữ liệu.
- Mobile Development: Flutter, React Native, hoặc native (Swift/Kotlin).
- AI/Data Science: Python, TensorFlow, Pandas, Scikit-learn.
- Game Development: Unity (C#), Unreal Engine (C++).
- Hệ thống nhúng/IoT: C/C++, Arduino, Raspberry Pi.
Thực hành:
Để “show” trong portfolio cho nhà tuyển dụng thấy được những gì mình làm được, bạn cần bắt tay vào làm 2-3 dự án. Ví dụ:
- Web: Website thương mại điện tử, blog cá nhân.
- Mobile: Ứng dụng ghi chú, quản lý công việc.
- AI: Phân tích dữ liệu hoặc mô hình học máy đơn giản.
Khi thực hành dự án xong, đừng quên đăng dự án lên Github. Ngoài ra, hãy viết READMME chi tiết, giải thích dự án làm gì, công nghệ nào để gây ấn tượng cho nhà tuyển dụng nhé!
Tham gia cộng đồng:
Học lập trình không chỉ “cắm mặt vào màn hình” mà bạn cần tham thử sức với những điều sau để học hỏi thêm kinh nghiệm
- Tham gia các câu lạc bộ lập trình ở trường.
- Tham gia hackathon, cuộc thi lập trình (VD: ICPC, Hackathon của Tiki, Shopee).
- Góp mã vào dự án mã nguồn mở trên GitHub.
2.3. Năm 3: Thực tập và làm việc bán thời gian
Ở năm 3, bạn sẽ học cách làm việc như một lập trình viên thực thụ bằng việc trải nghiệm làm việc ở môi trường doanh nghiệp.
Thực tập (Internship):
Bạn nên tìm cơ hội thực tập tại các công ty công nghệ (FPT, Viettel, Tiki, Shopee, Axon, VNG, v.v.). Các công ty thường tuyển intern năm 3, không yêu cầu kinh nghiệm nhiều, nhưng bạn cần kiến thức nền tảng và dự án cá nhân. Việc thực tập 3-6 tháng giúp bạn học quy trình làm việc thực tế (agile, scrum) và sử dụng công cụ chuyên nghiệp (Docker, CI/CD, AWS).
Freelance/Part-time:
Nếu không muốn phụ thuộc hoàn toàn vào internship, bạn có thể:
- Làm việc tự do qua các nền tảng như Upwork, Freelancer, hoặc nhận dự án nhỏ từ người quen.
- Làm các dự án nhỏ như làm website cho doanh nghiệp nhỏ, xây dựng ứng dụng đơn giản.
Cải thiện DSA:
Để tránh bị “đứng hình” khi phỏng vấn, bạn nên tập luyện bằng cách
- Tiếp tục luyện LeetCode (mức Medium/Hard) để chuẩn bị phỏng vấn.
- Học các kỹ thuật phỏng vấn: system design, behavioral questions.
Chứng chỉ (khuyến khích):
Để làm nổi bật CV của mình thì đừng quên bổ sung các chứng chỉ sau đây:
- AWS Cloud Practitioner
- Google Associate Cloud Engineer
- Các khóa học trên Coursera/Udemy
2.4. Năm 4: Hoàn thiện portfolio và chuẩn bị xin việc
Với những kỹ năng và kinh nghiệm về lập trình được tích lũy từ năm 1 thì đây là lúc bạn gom hết “vũ khí” cho trận chiến lớn: tìm việc chính thức.
Xây dựng portfolio chuyên nghiệp:
- Làm một website cá nhân (dùng WordPress, Gatsby, hoặc tự code) để giới thiệu bản thân, dự án, và kỹ năng.
- Đảm bảo GitHub có 3-5 dự án chất lượng, có README rõ ràng, code sạch.
Ví dụ dự án: Một ứng dụng full-stack (web/mobile), một dự án AI phân tích dữ liệu, hoặc một game đơn giản.
Tìm việc:
- Ứng tuyển vào các công ty qua VietnamWorks, ITviec, TopDev, hoặc LinkedIn.
- Chuẩn bị CV ngắn gọn (1 trang), tập trung vào dự án và kinh nghiệm thực tập/freelance.
- Luyện phỏng vấn: Tập trả lời câu hỏi kỹ thuật và hành vi (behavioral questions).
Mạng lưới quan hệ:
- Tham gia sự kiện công nghệ (meetup, hội thảo) để kết nối với nhà tuyển dụng.
- Chủ động liên hệ với anh chị cựu sinh viên hoặc mentor trong ngành để được định hướng cụ thể.
3. Lời khuyên quan trọng cho sinh viên theo học lập trình
Nhiều bạn nghĩ rằng “3 năm kinh nghiệm” rất khó đạt được nhưng nếu đi đúng lộ trình, tận dụng thời gian thì có việc làm ngay khi ra trường là điều hiển nhiên. Dưới đây là những lời khuyên giúp bạn vừa học vừa làm hiệu quả:
3.1. Quản lý thời gian hợp lý
Để giỏi lập trình, bạn hãy dành ít nhất 2-3 giờ mỗi ngày để học và thực hành code. Cuối tuần, bạn có thể tăng thời gian thực hành dự án lên từ 4-5 giờ. Khi tập luyện đều đặn như vậy thì kỹ năng của bạn sẽ được tăng lên đáng kể.
3.2. Ưu tiên chất lượng hơn số lượng
Một dự án được làm chỉn chu, code sạch, tài liệu rõ ràng sẽ có giá trị hơn nhiều dự án “làm cho có”. Khi đầu tư cả tâm huyết của mình qua những dòng code, kỹ năng của bạn cũng sẽ được “lên level” theo. Đồng thời, đây còn là điểm cộng giúp bạn có thể tạo được ấn tượng tốt đối với nhà tuyển dụng.
3.3. Học từ thực tế
Tham gia làm việc nhóm, thực tập hoặc góp code vào dự án mã nguồn mở. Những trải nghiệm này giúp bạn hiểu quy trình làm việc chuyên nghiệp, teamwork, deadline và review code, thứ mà sách vở không thể dạy hết.
3.4 Luôn trau dồi tiếng Anh
Tiếng Anh được xem là “vũ khí” lợi hại của bất kỳ lập trình viên nào. Bạn nên cải thiện vốn từ của mình thông qua việc đọc tài liệu kỹ thuật, theo dõi diễn đàn quốc tế như Reddit hay Stack Overflow. Tiếng Anh không chỉ giúp bạn tiếp cận kiến thức mới mà còn mở ra cơ hội làm việc trong môi trường quốc tế.
3.5. Kiên nhẫn
“3 năm kinh nghiệm” sẽ không đồng nghĩa với việc bạn phải đi làm full-time trong 3 năm. Đây là quá trình tích lũy kiến thức, kỹ năng lập trình từ việc học tập, thực hành dự án. Chỉ cần kiên nhẫn từng bước, bạn sẽ bất ngờ khi ra trường có đủ kinh nghiệm thực chiến.
Xem thêm: Bí kíp học lập trình căn bản từ tân binh thành coder đỉnh
4. Tài nguyên học lập trình mà dân IT cần biết
Dưới đây là những nguồn tài nguyên học lập trình từ miễn phí đến trả phí, giúp bạn dễ dàng lựa chọn phù hợp với nhu cầu và kỹ năng của mình
Miễn phí:
- freeCodeCamp (web development).
- The Odin Project (web full-stack).
- LeetCode, HackerRank (DSA).
- YouTube: Traversy Media, CodeWithMosh, TechWithTim.
Trả phí:
- Udemy: Các khóa như “Complete Python Bootcamp” hoặc “React – The Complete Guide”.
- Coursera: Chứng chỉ từ Google, IBM.
Cộng đồng Việt Nam:
- Group Facebook: “Cộng đồng Lập trình viên Việt Nam”, “Học lập trình từ con số 0”.
- Kênh YouTube: Hỏi Dân IT, Lập Trình Viên TV.
5. Ví dụ lộ trình cụ thể (Web Development – Full Stack)
Nếu chọn con đường Web Development – Full Stack thì đây là lộ trình học cụ thể, giúp bạn có đủ kỹ năng cần thiết mà nhà tuyển dụng cần ngay khi ra trường:
Năm 1: Xây dựng nền tảng
- Học HTML, CSS, JavaScript cơ bản trong 3 tháng
- Làm 1-2 website tĩnh (portfolio cá nhân, trang giới thiệu sản phẩm).
- Học Git, đăng dự án lên GitHub, đăng dự án lên để bắt đầu xây dựng hồ sơ trực tuyến
Năm 2: Chuyên sâu Front-end & Back-end
- Học React (front-end) và Node.js/Express (back-end).
- Làm dự án full-stack: Ví dụ blog có đăng nhập, bình luận.
- Luyện DSA cơ bản trên LeetCode (50-100 bài Easy).
Năm 3: Thực tập và làm dự án lớn
- Thực tập 6 tháng tại công ty (làm front-end hoặc back-end), học quy trình làm việc chuyên nghiệp
- Làm dự án lớn hơn: Ví dụ ứng dụng thương mại điện tử (có giỏ hàng, thanh toán giả lập).
- Luyện DSA Medium/Hard (50 bài), chuẩn bị cho phỏng vấn
Năm 4: Hoàn thiện portfolio và chuẩn bị xin việc
- Hoàn thiện portfolio: 3 dự án chất lượng (1 front-end, 1 back-end, 1 full-stack).
- Ứng tuyển vào các công ty như FPT, Tiki, hoặc startup.
- Chuẩn bị phỏng vấn: System design, câu hỏi hành vi.
6. Câu hỏi thường gặp để có “3 năm kinh nghiệm” lập trình khi vừa ra trường
Dưới đây là tổng hợp giải đáp về lập trình, giúp bạn định hướng rõ ràng hơn trong quá trình học:
Làm sao để có “kinh nghiệm” khi chưa ra trường?
Không nhất thiết phải làm việc full-time mới được tính là có kinh nghiệm. Việc đi thực tập, làm freelance, dự án cá nhân hay tham gia dự án mã nguồn mở đều được xem là kinh nghiệm thực tế để thể hiện cho nhà tuyển dụng thấy năng lực của bạn.
Có cần bằng cấp không?
Bằng cấp chắc chắn có giá trị, nhất là khi ứng tuyển vào những công ty truyền thống, nhưng trong ngành IT, portfolio và kỹ năng thực tế mới là yếu tố quan trọng nhất. Vì vậy, thay vì quá lo lắng về tấm bằng, bạn nên tập trung xây dựng kỹ năng, dự án, và trải nghiệm thực tế để thuyết phục nhà tuyển dụng.
Làm thế nào để nổi bật?
Để làm nổi bật CV của mình, bạn cần thực hiện những dự án thực tế về front-end, back-end, full-stack, mobile, AI. Đồng thời thành thạo các công cụ hiện đại như Docker, CI/CD, Git, cloud cùng kỹ năng giao tiếp để phối hợp hiệu quả và giải quyết vấn đề một cách tốt nhất.
Hy vọng bài viết trên sẽ giúp bạn có cái nhìn rõ ràng hơn khi học lập trình và trang bị được “3 năm kinh nghiệm” ngay sau khi tốt nghiệp. Nếu bạn muốn rút ngắn con đường này và được hướng dẫn bài bản từ những chuyên gia, khóa học Kỹ sư phần mềm tài năng toàn diện của CyberSoft sẽ là lựa chọn hoàn hảo. Tham gia ngay để phát triển kỹ năng lập trình, xây dựng portfolio chất lượng và chuẩn bị tự tin cho con đường IT chuyên nghiệp!
